تشخیص ماهی سالم از فاسد؛بررسی کامل شرایط نگهداری شیلات

مدت‌هاست که گوشت ماهی به عنوان یکی از لذیذترین و مقوی‌ترین غذاها شناخته می‌شود. در گذشته مصرف ماهی مخصوصاً در فصل‌های گرم سال که امکان جابجایی محصولات دریایی به مناطق دور دست وجود نداشت، به ساکنین حاشیه دریاها و رودخانه‌ها محدود می‌شد، اما در عصر حاضر، آگاهی مردم در مورد خواص بی‌نظیر گوشت ماهی، اهمیت آن در تغذیه خانواده و شیوه‌های گوناگون نگهداری و حمل ماهی باعث دسترسی آسان و استقبال روز افزون افراد از این خوراک دریایی لذیذ شده است.

با این حال، گاهی نگهداری ماهی در شرایط نامطلوب باعث فساد آن شده و مسمومیت شدیدی را به وجود می‌آورد، پس برای استفاده بهتر از این محصول دریایی باید آشنایی بیشتری با آن داشته باشیم. در این مقاله از سایت کول‌تگ قصد داریم راه‌های تشخیص ماهی سالم از فاسد، روش‌های حمل‌ونقل و انبارداری ایمن و چالش‌های آن را برای شما شرح دهیم. اگر شما هم جز مصرف‌کنندگان ماهی هستید تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

تفاوت ماهی تازه و کهنه

همه کسانی که به غذاهای دریایی علاقه‌مند هستند، دوست دارند ماهی مصرفی خود را به صورت تازه خریداری و طبخ کنند، اما این امکان برای همه اشخاص مخصوصاً ساکنین شهرهای بزرگ وجود ندارد. گوشت ماهی سالم در صورت نگهداری در دمای معمولی پس از مدت زمان کوتاهی خواص خود را از دست می‌دهد و شروع به فاسد شدن می‌کند. اما از آنجایی که اکثر مشتری‌ها به دنبال ماهی آماده طبخ و غیر منجمد هستند، بعضی فروشندگان روزها ماهی را در شرایط نامطلوب نگهداری کرده و با شیوه‌های غیر اصولی کهنه بودن ماهی را از دید مشتری پنهان می‌کنند.

فیله کردن ماهی و استفاده از پودر سوخاری موجب رفع ظاهری فساد آن شده و می‌تواند برای سلامتی خطرساز باشد. بنابراین اگر قصد تهیه ماهی تازه دارید، بهتر است قبل از خرید اطلاعاتی درباره چگونگی تشخیص ماهی سالم از کهنه داشته باشید.

بوی ماهی

یکی از راه‌های تشخیص ماهی سالم از فاسد، بوی ماهی است. زمانی که ماهی می‌میرد، باکتری‌های موجود در محیط به تدریج باعث فساد گوشت ماهی و پراکنده شدن بویی زننده می‌شوند. بنابراین هرچه از مدت مرگ ماهی بیشتر بگذرد، این بو شدیدتر می‌شود.

ماهی تازه به طور طبیعی بوی ملایم دریا و گیاهان دریایی را می‌دهد. البته محصولات دریایی اگر بلافاصله بعد از صید و با شیوه‌های علمی و استاندارد منجمد شده و در شرایط مطلوب نگهداری شوند، تا چند ماه قابل نگهداری بوده و هنگام استفاده و پس از آب شدن هیچ بوی نامطلوبی از آنها به مشام ما نمی‌خورد. کول‌تگ اولترا با پایش آنلاین شرایط محیطی ویژه نگهداری ماهی و ارسال هشدار در مواقع خروج از شرایط استاندارد راهکار مناسبی برای حفظ کیفیت و سلامت ماهی است.

ماهی سالم و تازه باید بوی مطبوع و تازه خود را حفظ کند و به هیچ عنوان نباید بوی زننده مشابه آمونیاک به مشام بخورد.

 پوست ماهی

پوست ماهی تازه براق و فلز گونه است. زمانی که به پوست ماهی سالم می‌نگریم، انعکاس نور و شفافیت را به وضوح در آن می‌بینیم. در صورتی که، ماهی فاسد و کهنه دارای پوستی کدر بوده و هیچ جلوه و جلایی ندارد. هنگامی که ماهی در حال فاسد شدن است، لایه‌ای لزج و چسبنده روی پوست تشکیل می‌شود که در صورت مشاهده این مورد بهتر است از مصرف آن  بپرهیزید.

همچنین پولک‌ها در ماهی‌های تازه یکدست و کامل هستند، اما در ماهی فاسد (مخصوصاً نمونه‌هایی که دارای پولک‌های ریز و ظریف هستند) بخش‌هایی از پوست بدون پولک دیده می‌شود.

در واقع، فلس‌ها و پولک‌های ماهی تازه به بدن چسبیده و به سختی جدا می‌شوند، اما فلس‌ها و پولک‌های ماهی فاسد به راحتی کنده می‌شود و این یکی دیگر از مهم‌ترین راه‌های تشخیص ماهی سالم از فاسد می‌باشد.

چشم ماهی

این قسمت از ماهی نیز یکی دیگر از موارد تشخیص ماهی سالم از فاسد می‌باشد. ماهی سالم چشم‌هایی سفید، شفاف، براق و برجسته دارد. در صورتی که در ماهی کهنه شاهد چشم‌های کدر، مات و متمایل به خاکستری هستید.

آبشش‌های ماهی

اکثر افراد هنگام خرید ماهی قبل از هر چیز آبشش‌های ماهی را بررسی می‌کنند. همانطور که می‌دانید، آبشش در ماهی تازه به رنگ صورتی یا قرمز پررنگ و تقریباً به رنگ خون بوده و لبه آن به صورت یک دست و منظم دیده می‌شود. در ماهی کهنه این اندام ماهی نظم خود را از دست داده و رنگ آن به خاکستری و یا زرد تیره تبدیل می‌شود.

شکم ماهی

شکم ماهی سالم به دلیل وجود محتویات شکمی و میکروب‌ها اولین بخشی است که بعد از ماندن در شرایط نامناسب آسیب می‌بیند. شکم ماهی تازه سالم بوده و به اندازه کافی سفت است. اما ماهی کهنه دارای شکمی شل و تو رفته است که با فشار دست ممکن است حالت خود را از دست دهد و یا حتی متلاشی شود. گوشت ماهی سالم قابلیت ارتجاعی خود را حفظ می‌کند و با کوچک‌ترین فشار انگشتتان متلاشی نمی‌شود.

تشخیص ماهی سالم از فاسد بعد از پخت

اکثر افراد با ویژگی‌های ماهی تازه آشنایی دارند، اما بسیاری از آن‌ها به دلیل شرایط زندگی مجبورند که از ماهی‌های منجمد و آماده طبخ استفاده کنند؛ بنابراین این دسته از خریداران امکان بررسی قسمت‌های مختلف ماهی را برای تشخیص ماهی سالم و فاسد نداشته و مجبور هستند این کار را پس از پخت انجام دهند.

1. به طور کلی بهتر است اگر قصد خرید ماهی منجمد دارید، قبل از هر اقدامی به تاریخ انقضای آن توجه کرده و خرید خود را انجام دهید.
2. معمولاً زمان ماندگاری ماهی در فریزر طولانی‌تر از یخچال است.
3. ماهی فاسد بعد از پخت نیز بوی زننده و آزاردهنده‌ای دارد.
4. گوشت ماهی سالم بعد از پخت به رنگ سفید در می‌آید، در صورتی که این مورد در ماهی فاسد به چشم نمی‌خورد.
5. از طریق طعم ماهی نیز می‌توان به تازه و کهنه بودن ماهی پی برد. اگر ماهی بعد از پخت طعم ترش نداشته باشد کاملاً تازه و مطمئن است.

مدت زمان نگهداری ماهی در فریزر

مدت زمان نگهداری ماهی در فریزر بستگی به نوع ماهی، حالت ذخیره سازی و دمای فریزر دارد. به طور کلی، می‌توانید ماهی را  ۳ تا ۸ ماه در فریزر نگهداری کنید. معمولاً ماهی‌های چرب مانند سالمون و ماهی‌های چند لایه‌ای مانند کپور بهترین پاسخ دهی را در مقابل یخ زدگی و کاهش کیفیت نشان می‌دهند. برای نگهداری بهینه ماهی در فریزر پیشنهاد می‌شود از بسته‌‌بندی مناسب استفاده کنید و ماهی را در ظرف‌های با دوام یا کیسه‌های نایلونی و همچنین حاوی کمترین میزان هوا قرار دهید. این کار مانع از اکسیداسیون ماهی و ورود هوا و رطوبت زیاد به آن می‌شود.

همچنین هنگام نگهداری ماهی در فریزر پیشنهاد می‌شود دمای فریزر را در حدود منفی ۱۸ درجه سانتیگراد یا پایین‌تر نگه دارید، زیرا بهترین دمای مناسب برای نگهداری ماهی این دماست و مانع از رشد باکتری‌ها و تخریب کیفیت ماهی می‌شود. توصیه می‌کنیم در حین نگهداری ماهی در فریزر تاریخ بسته‌‌بندی را روی بسته ماهی نوشته و آن را بیش از مدت زمان مشخص شده در فریزر نگهداری نکنید.

اهمیت مانیتورینگ شرایط نگهداری ماهی با کول‌تگ اولترا

مانیتورینگ شرایط نگهداری ماهی با استفاده از دستگاه‌هایی مانند کول‌تگ اولترا (CoolTag ^Ultra) بسیار حائز اهمیت می‌باشد، چرا که ماهی یک ماده غذایی بسیار فساد پذیر است که به سرعت تحت تأثیر تغییرات دما و رطوبت کیفیت خود را از دست می‌دهد و با استفاده از این محصول می‌توان شبکه انبارداری و توزیع را به صورت آنلاین پایش کرد و در لحظه مقادیر اندازه‌گیری شده و هشدارها قابل مشاهده است. در داشبورد اختصاص یافته  امکان ایجاد دسترسی مختلف در ساختار سازمان وجود دارد.

برای خواندن و دریافت اطلاعات این دیتالاگر، مقادیر دما، رطوبت یا پارامتر محیطی مورد نظر توسط بخش مرکزی سنسور اندازه‌گیری می‌شود و در نهایت به کمک یک دستگاه Gateway (هاب) اطلاعات سنسورها به سرور مرکزی ارسال می‌گردد. گِیت‌وِی تنها با اتصال به برق و اتصال به شبکه اینترنت به سنسورهای متعدد و مختلف در فواصل متفاوت به صورت بی‌سیم متصل شده و داده‌ شرایط محیطی را ارسال می‌نماید و از این طریق به حفظ تازگی، ایمنی و ارزش غذایی ماهی کمک بخصوصی می‌کند.

مزایا کول‌تگ اولترا

• نصب آسان و بدون نیاز به سیم‌کشی
• طول عمر باتری سنسورها بین 5 تا 10 سال
• امکان پایش و مانیتورینگ دما، رطوبت، ارتعاش، گاز CO2، حریق، دمای صنعتی، باز و بسته بودن درب و غیره
• قابلیت اتصال هر گِیت‌وِی (هاب) به بیش از 500 سنسور
• امکان اتصال سنسور به گِیت‌وِی با فاصله برد 2 کیلومتر در فضای شهری و 15 کیلومتر در فضای باز
• سیستم هشدار پیامکی و ایمیل خودکار
• داشبورد مدیریتی ایمن
• امکان نمایش در لحظه داشبورد و گزارش‌گیری از سوابق در بازه زمانی دلخواه
• تنظیم فاصله زمانی بین هر دو نقطه اندازه‌گیری با توجه به حساسیت محصول از 5 ثانیه به بالا

حمل‌‍ونقل اصولی ماهی چگونه انجام می‌شود؟

حمل‌و‌نقل ماهیان نیز به اندازه نگهداری آن‌ها مهم است. در این قسمت، چند روش استاندارد برای حمل‌ونقل ماهیان را بررسی می‌کنیم:

حمل‌‍ونقل با استفاده از یخ

استفاده از یخ در هنگام حمل و نقل یکی از مؤثرترین روش‌ها برای نگهداری دمای مناسب ماهی است. ماهیان در جعبه‌های عایق‌ بندی شده با لایه‌های یخ قرار می‌گیرند که این کار موجب کاهش دما و جلوگیری از فساد آنها در طول مسیر می‌شود. استفاده از این روش برای مسافت‌های کوتاه یا متوسط پیشنهاد می‌شود.

حمل‌‍ونقل در کامیون‌های سردخانه‌ای

برای حمل و نقل ماهیان در مسافت‌های طولانی، استفاده از کامیون‌های مجهز به سردخانه لازم است. این کامیون‌ها دمای داخلی را به صورت ثابت حفظ می‌کنند و ماهیان را در شرایط بهینه نگهداری می‌کنند. دمای مناسب برای حمل و نقل ماهیان بین صفر تا ۴ درجه سانتیگراد است و کامیون‌های سردخانه‌ای باید به طور مرتب چک شوند تا دما در طول مسیر تغییر نکند.

حمل‌‍ونقل ماهیان زنده

در برخی موارد ماهیان زنده برای فروش به مقاصد گوناگون حمل می‌شود. برای این منظور از تانک‌های مخصوصی که قابلیت کنترل دمای آب و اکسیژن رسانی را دارند، استفاده می‌شود. این روش اگرچه نیازمند تجهیزات تخصصی است اما موجب می‌شود ماهیان در شرایط بهینه به مقصد برسند و تازه‌تر بمانند.

چالش‌های نگهداری و حمل‌‍ونقل ماهیان

علی رغم وجود روش‌های گوناگون برای نگهداری و حمل و نقل ماهیان چالش‌هایی نیز وجود دارد که باید به آنها توجه کرد:

تغییرات دما

هرگونه تغییر ناگهانی در دمای نگهداری یا حمل و نقل می‌تواند کیفیت ماهیان را تحت تأثیر قرار دهد و باعث فساد سریع آن شود.

زمان حمل‌‍ونقل

هرچه زمان حمل و نقل طولانی‌تر باشد احتمال افزایش فساد و کاهش کیفیت ماهی نیز بیشتر می‌شود. بنابراین استفاده از روش‌های سریع حمل و نقل پیشنهاد می‌شود .

عدم رعایت بهداشت

عدم رعایت استانداردهای بهداشتی در بسته ‌بندی، نگهداری و حمل و نقل ماهیان می‌تواند باعث آلودگی آن‌ها شود.

پایش و مانیتور حمل ماهی با کول‌تگ ایزی

پایش و مانیتورینگ حمل ماهی با استفاده از کول‌تگ ایزی (CoolTag ^Easy) تأثیر بسزایی در تضمین سلامت و کیفیت محصول تا رسیدن به مقصد نهایی دارد، چرا که این دستگاه کوچک و با بسته‌‌بندی مقاوم به رطوبت، به طور مداوم دما را اندازه‌گیری می‌کند.

کول‌تگ ایزی یک دیتالاگر است که برای حمل‌ و نقل و صادرات‌ و واردات محصولات حساس به دما کاربرد دارد و نقاط دمایی را در فاصله زمانی مشخص، بدون نیاز به برق و اینترنت (آفلاین) در حافظه داخلی خود ذخیره می‌کند و با باتری کار می‌کند.

به محض ارتباط با تلفن ‌‌همراه مجهز به NFC، اطلاعات دمايي ذخیره شده در دیتالاگر، از طريق درگاه NFC اطلاعات اندازه‌گیری شده خوانده و به مركز ابری داده ارسال شده و برای کاربر قابل مشاهده است.

مشاهده مقادیر اندازه گیری شده این دیتالاگر هیچ نیازی به نصب برنامه ندارد و بسیار راحت می‌توان نمودار و مقادیر دمایی و گزارش وضعیت دمایی را بررسی کرد. امکان به اشتراک گذاری گزارش‌ها فراهم شده است. در کل می‌توان اطلاعات سنسور را در دسترس عموم و یا به صورت حفاظت شده (با دسترسی افراد محدود) مشاهده کرد.

پایش و مانیتور حمل ماهی با کول‌تگ پرو

کول‌تگ پرو برای حمل و نقل کالاهای حساس به دما کاربرد دارد. کول‌تگ پرو بدون نیاز به برق و اینترنت (آفلاین)، تا ده هزار نقطه دمایی در هر سفر را در حافظه داخلی خود ذخیره می‌کند. این دیتالاگر با باتری کار کرده و با نرم ‌افزار کول‌لاگ، امکان فعال سازی دیتالاگر و اجرای برنامه‌های مختلف، مثل تعیین کردن محدوده مجاز دمایی، فاصله زمانی بین دو نقطه اندازه‌گیری، خاموش و روشن کردن دستی و یا اتوماتیک دیتالاگر برای امنیت بیشتر و جلوگیری از تخلف، وجود دارد.

بنابراین؛ پایش و مانیتورینگ حمل ماهی با کول‌تگ پرو (CoolTag ^Pro) یک راهکار پیشرفته برای حفظ کیفیت و ایمنی این محصول حساس در زنجیره تأمین به شمار می‌رود، چرا که این دستگاه با دقت بالا و قابلیت‌های پیشرفته مانند برنامه ‌ریزی بازه‌های زمانی ثبت، هشدارهای دمایی و امکان استخراج سریع داده‌ها، شرایط محیطی حمل ماهی را به ‌صورت مداوم ثبت و کنترل می‌کند.

شما می‌توانید با استفاده از کول‌تگ پرو، هرگونه نوسان دمایی که می‌تواند باعث فساد یا کاهش کیفیت ماهی شود به ‌موقع شناسایی کنید، که این امر علاوه بر اینکه ضایعات را کاهش می‌دهد، موجب افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان و رعایت الزامات نظارتی نیز می‌شود.

پرسش‌های متداول درباره تشخیص ماهی سالم و فاسد

چه عواملی باعث فاسد شدن ماهی می‌شوند؟

عواملی مثل نگهداری در دمای نامناسب، آلودگی باکتریایی، اکسیژن زیاد، زمان طولانی بعد از صید و فعالیت آنزیم‌های تخریبی می‌توانند باعث فساد ماهی شوند.

چطور می‌توان ماهی را بهتر نگهداری کرد؟

شما می‌توانید بعد از خرید، آن را به سرعت مصرف کنید و از نگهداری طولانی مدت آن بپرهیزید و یا ماهی را در بسته‌بندی اصلی یا در ظرف محکم قرار داده و در دمای بسیار پایین یخچال یا فریزر نگهداری کنید.

آیا رنگ گوشت ماهی در تشخیص فساد آن مؤثر است؟

بله رنگ طبیعی گوشت ماهی باید روشن و یکنواخت باشد و هرگونه تغییر رنگ در ماهی به ویژه لکه‌های غیر طبیعی می‌تواند نشان دهنده فاسد بودن انواع ماهی‌ها باشد.

نتیجه گیری

در این مقاله درباره علائم فاسد شدن گوشت ماهی صحبت کردیم و برای جلوگیری از مصرف گوشت ماهی فاسد شده و حفظ سلامتی خود باید به این علائم توجه کرده و از مصرف آن خودداری کنید. همچنین حفظ شرایط بهداشتی در طول مراحل تهیه، نگهداری و پخت ماهی و اهمیت بالایی دارد. با رعایت اصول بهداشتی و با استفاده از روش‌های درست نگهداری می‌توانید از فاسد شدن گوشت ماهی جلوگیری کرده و از سلامتی خود مراقبت کنید.