چالش‌ها و راه‌حل‌های مدیریت زنجیره سرد در ایران
مدیریت زنجیره سرد (Cold Chain Management) به مجموعه‌ای از فرایندها و تکنیک‌ها گفته می‌شود که به منظور نگهداری، حمل و نقل و توزیع محصولات حساس به دما مانند داروها، واکسن‌ها، مواد غذایی و سایر کالاهای خاص در شرایط دمایی مشخص، طراحی و اجرا می‌شود. این زنجیره با هدف حفظ کیفیت، ایمنی و اثربخشی محصولات تا زمان رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی به‌طور ویژه اهمیت دارد.
به همین دلیل توجه به نوآوری‌ها مانند اینترنت اشیاء (IoT) برای نظارت لحظه‌ای بر دما و رطوبت، استفاده از سیستم‌های حمل و نقل هوشمند و بهبود فرآیندهای لجستیکی از اهمیت زیادی برخوردار است و در نهایت می‌تواند باعث بهبود عملکرد کلی زنجیره سرد در کشور منجر شود. در ادامه این مقاله از سایت کول تگ شما را با مدیریت زنجیره سرد و انواع چالش‌های آن آشنا می‌کنیم و راه‌حل‌های مدیریت آن را نیز به شما ارائه می‌دهیم، پس تا انتها همراه ما باشید.
تعریف و اصول اولیه مدیریت زنجیره سرد
به مجموعه فرآیندها، فعالیت‌ها و تکنیک‌هایی که برای حفظ کیفیت و ایمنی محصولات حساس به دما، از جمله داروها، مواد غذایی و محصولات زیستی و هر یک کالاهای فسادپذیر در دماهای خاص طراحی شده‌اند، مدیریت زنجیره سرد گفته می‌شود. عدم نگهداری از این کالاها در شرایط دمایی مناسب باعث نتایج بسیار نامطلوبی شامل تخریب بافت محصول، تغییر رنگ محصول، ایجاد کبودی و رشد میکروب در محصول می‌شود. به همین منظور هدف اصلی مدیریت زنجیره سرد، جلوگیری از تغییرات دما می‌باشد که ممکن است باعث کاهش کیفیت یا فساد محصولات شود.
عناصر ضروری زنجیره سرد چیست؟
عناصر ضروری برای مدیریت این زنجیره وجود دارد که در ادامه با هر یک از آنها آشنا خواهیم شد.
سیستم مانیتورینگ دما
در طول زنجیره سرد، از حسگرهای دما برای نظارت بر وضعیت دمای محصولات استفاده می‌کنند و برای اجرای سیستم‌های پایش دما، از سنسورها، ثبت‌کننده‌های داده، نرم افزار ردیابی آنلاین برای نظارت و ثبت تغییرات دما در مراحل مختلف زنجیره تامین کمک می‌‌گیرند. این حسگرها می‌توانند در زمان واقعی اطلاعات دما را ثبت و به سیستم مرکزی ارسال کنند تا از تغییرات دما جلوگیری کنند.
امکانات ذخیره سازی سرد
سردخانه های تخصصی به خصوص ماشین یخچالدار در حفظ شرایط دمایی مطلوب برای محصولات در طول نگهداری تاثیرگذار هستند و همچنین انبارها نیز باید مجهز به سیستم‌های تهویه و سرمایش باشند تا دمای مطلوب برای نگهداری محصولات حفظ شود. این انبارها معمولاً به سیستم‌های هشداردهنده برای کنترل دما و رطوبت نیز دسترسی دارند.
بسته بندی
بسته بندی‌های عایق شده مانند ظروف حمل و نقل با دمای کنترل شده یا جعبه‌های یخچالی، یخ‌های خشک، پک‌های یخ و مواد عایق، برای محافظت از محصولات در طول حمل و نقل، به حداقل رساندن نوسانات دما و محافظت از آنها در برابر عناصر خارجی ضروری هستند.
حمل و نقل با دمای کنترل شده
برای حمل کالاها در طول مسیر، از وسایل نقلیه و تجهیزات مخصوص با قابلیت کنترل دما مانند کامیون ها، کانتینرها یا هواپیماها برای حفظ زنجیره سرد در طول حمل و نقل حیاتی هستند. این وسایل نقلیه مجهز به سیستم‌های خنک کننده باید قادر باشند دمای داخل خود را در محدوده مناسب برای تنظیم دما و تضمین کیفیت محصول حفظ کنند.
چالش‌های اصلی مدیریت زنجیره سرد در ایران
مدیریت زنجیره سرد در ایران با چالش‌های زیادی مواجه است که هر یک از آنها بر کیفیت و ایمنی محصولات حساس به دما تاثیرگذار است. چالش‌های مدیریت زنجیره سرد در ایران ناشی از ترکیبی از مسائل زیرساختی، اقتصادی، فناوری و آموزشی می‌باشد و برای مدیریت کارآمد باید به هر یک از آنها توجه شود.
زیرساخت‌های ناکافی
یک زیرساخت قوی، از جمله تاسیسات سردخانه مناسب، حمل و نقل مطمئن، منبع تغذیه بدون وقفه، برای موفقیت زنجیره سرد بسیار اهمیت دارد و در بسیاری از مناطق ایران، زیر ساخت‌های حمل و نقل و انبارهای مجهز به سیستم‌های کنترل دما محدود است و برخی از تجهیزات موجود نیز فرسوده و ناکارآمد هستند که ممکن است باعث نوسانات دمایی و از بین رفتن محصولات شود.
چالش‌های اقتصادی و هزینه‌های بالا در مدیریت زنجیره سرد
مشکلات اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی منجر به افزایش هزینه‌های تجهیزات، قطعات یدکی و انرژی مورد نیاز برای حفظ دما می‌شود که این موضوع برای تعدادی از کسب‌وکارها علی الخصوص در صنعت دارو و مواد غذایی چالش برانگیز می‌باشد.
عدم دسترسی به تکنولوژی پیشرفته
به دلیل محدودیت‌های مالی و فنی در بسیاری از شرکت‌ها از فناوری‌های نوین مانند اینترنت اشیاء (IoT) و نرم افزارهای مدیریت زنجیره سرد در ایران به طور گسترده‌تری برای کنترل دما و نگهداری محصولات استفاده نمی‌کنند که این امر موجب کاهش شفافیت و نظارت بر شرایط حمل و نقل و ذخیره سازی محصولات می‌شود.
از سایر چالش‌های موجود در مدیریت زنجیره سرد می‌توان به موارد زیر نیز اشاره نمود.
- عدم هماهنگی بین بخش‌های مختلف
- نیاز به آموزش و آگاهی
- کمبود نظارت و کنترل
- چالش‌های جغرافیایی و اقلیمی
آینده مدیریت زنجیره سرد در ایران
در این مقاله از سایت کولتگ شما را به طور جامع با مدیریت زنجیره سرما و چالش‌های آشنا کردیم و امیداریم با ادامه پیشرفت فناوری، آینده زنجیره سرد شاهد پیشرفت های قابل توجهی باشد. ترکیب حسگرهای مبتنی بر اینترنت اشیا و سیستم‌های پایش بلادرنگ به ذینفعان این امکان را فراهم می‌کنند تا دید و کنترل بهتری بر دمای محصول در کل زنجیره تامین داشته باشند.