چگونه شیر مادر و شیر خشک نوزاد را به درستی نگهداری کنیم؟

تغذیه نوزاد یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مراحل رشد او محسوب می‌شود و شیر مادر و شیر خشک هر دو نقش حیاتی در تأمین نیازهای تغذیه‌ای نوزاد دارند. برای بیشتر مادران شیرده بهترین و موثرترین روش برای تغذیه نوزادان، شیردهی از طریق دوشیدن پستان است اما گاهی مادران بنا به دلایل گوناگون از جمله شاغل بودن یا مسافرت باید شیر خود را بدوشند و نگهداری کنند و یا از شیر خشک استفاده کنند.

با این حال، برای حفظ کیفیت و سلامت این شیرها، لازم است که آن‌ها به ‌درستی نگهداری شوند و شرایط نگهداری نامناسب ممکن است باعث رشد باکتری‌ها، کاهش ارزش غذایی و حتی تهدید سلامت نوزاد شود. به همین دلیل آگاهی از روش‌های صحیح نگهداری شیر مادر و شیر خشک بسیار ضروری می‌باشد و در این مقاله از سایت کول تگ قصد داریم شما را با اصول و روش‌های نگهداری شیر مادر و شیر خشک آشنا کنیم، پس تا انتها همراه ما باشید.

روش‌ها و نکات کلیدی نگهداری شیر مادر

روش‌های زیادی برای نگهداری شیر مادر وجود دارد که با دانستن شرایط هر روش، می‌توان از آن استفاده کرد:

نگهداری شیر مادر در دمای اتاق

نگهداری شیر مادر در دمای اتاق یکی از روش‌های ذخیره شیر مادر است و همچنین مناسب‌ترین دما برای نگهداری شیر مادر در دمای محیط، ۲۵ درجه سانتی گراد می‌باشد. هنگام نگهداری شیر مادر در دمای محیط، شیر نباید به طور مستقیم در معرض نور خورشید و منبع گرما باشد. اگر هوای اتاق گرم باشد، زمان کافی جهت نگهداری شیر مادر در دمای اتاق، ۴ ساعت می‌باشد، زیرا با افزایش دما ماندگاری شیر مادر و شانس نگهداری شیر مادر در دمای محیط کاهش می‌یابد.

نگهداری شیر مادر در یخچال

مادران می‌توانند شیر دوشیده شده را در یخچال نیز ذخیره کنند و قبل از نگهداری شیر مادر در یخچال باید دمای یخچال بررسی شود. دمای مناسب جهت نگهداری شیر مادر در یخچال، حدود ۴ درجه سانتی گراد می‌باشد. شیر ذخیره شده باید در بخش انتهایی یخچال و جایی که سردتر است قرار داده شود و برای نگهداری شیر مادر در یخچال، شیر نباید در قسمت درب یخچال قرار داده شود، زیرا هنگامی که درب یخچال باز شود، دمای شیر افزایش می‌یابد. زمان ماندگاری شیر مادر در یخچال کمتر از ۷۲ ساعت است که در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان، ماندگاری شیر مادر، ۹۶ ساعت می‌باشد.

نگهداری شیر مادر در فریز

در صورت لزوم نگهداری شیر مادر در فریزر، شیر مادر باید در داخل ظروف پلاستیکی مخصوص نگهداری شیر قرار داده شود. هنگام نگهداری شیر مادر در فریزر، شیر نباید در ظروف خط کشی شده قرار گیرد، زیر این ظروف نازک هستند و امکان سرریز شدن شیر وجود دارد. دمای مناسب برای نگهداری شیر مادر در فریزر تقریباً منفی ۱۸ درجه سانتیگراد می‌باشد و شیر مادر باید در قسمت پشتی فریزر و دورتر از ظرف  فریزر نگهداری شود. مدت زمان ماندگاری شیر مادر در فریزر خانگی ۲ تا ۳ ماه می‌باشد. هرچه شیر فریز شده زودتر استفاده شود، بهتر است زیرا با گذر زمان کیفیت شیر و ویتامین c موجود در شیر مادر کمتر می‌شود. رنگ شیر ذخیره شده از شیر تازه متفاوت است، اما بدان معنا نیست که رنگ شیر مادر می‌تواند نشان دهنده کیفیت شیر باشد.

ظرف نگهداری شیر مادر

انتخاب ظرف مناسب برای نگهداری شیر مادر، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و نقش مهمی در حفظ کیفیت و سلامت آن ایفا می‌کند و در ادامه به بررسی انواع ظروف و نکات مهم در انتخاب آن‌ها می‌پردازیم.

ظرف نگهداری شیر مادر از جنس پلاستیک سخت

مادران می‌توانند برای نگهداری طولانی مدت شیر، از ظروف پلاستیکی از جنس پلی کربنات و پلی پروپیل استفاده کنند.

ظرف نگهداری شیر مادر از جنس پلاستیک نرم

ظرف پلاستیک نرم از جنس پلی اتیلن می‌باشد و در صورت خراش سبب کاهش کیفیت شیر مادر می‌شود و همچنین این ظروف گران هستند که استفاده از ظروف پلاستیکی نرم روشی مناسب برای نگهداری شیر برای نوزادان نارس نمی‌باشد.

ظروف نگهداری شیر مادر از جنس شیشه

ظروف شیشه‌ای به دلیل اینکه پروتئین‌ها و مواد مغذی موجود در شیر مادر را جذب نمی‌کنند، بهترین گزینه برای نگهداری و ذخیره شیر مادر می‌باشند و همچنین این ظروف به سادگی شسته و تمیز می‌شوند.

بطری‌های مخصوص نگهداری شیر مادر

شیر مادر را می‌توان در درون بطری‌های مخصوص نگه داشت که هنگام استفاده از این بطری‌ها فقط ۴.۳ بطری باید شامل شیر مادر باشد. کیسه‌های عایق یا بطری‌های مخصوص شیر باید free-BPA باشند، زیرا این ماده ممکن است بر روی غدد و رشد نوزاد اثرات منفی بگذارد. اگر بطری شیر مادر در مکانی قرار می‌گیرد که ممکن است با بطری‌های دیگر اشتباه شود، باید بر روی بطری نام کودک و تاریخ نوشته شود. نکته مهم این است که شیر مادر نباید گرم شود، زیرا این یک اقدام اضافی می‌باشد و هنوز اثرات مثبت آن شناخته نشده است. مادران هنگام  استفاده از بطری‌های شیر، باید از عدم آلودگی و وجود آب در بطری شیر اطمینان حاصل کنند.

ذوب کردن شیر فریز شده

قبل از ذوب شیر فریز شده، مادر باید حتماً دستان خود را بشوید و دو روش ایمن برای ذوب شیر مادر وجود دارد که با توجه به سرعت نیاز کودک به شیر دهی، می‌توان از هر کدام از آنها استفاده کرد. روش سریع‌تر آن است که شیر فریز شده را در داخل ظرف حاوی آب گرم قرار داد و یا می‌توان شیر فریز شده را داخل یخچال قرار داد و بعد از مدت ۲۴ ساعت از آن استفاده کرد. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که بهتر است والدین شیشه شیر حاوی شیر ذوب شده را به آرامی بچرخاند و آن را تکان ندهند و از مخلوط شدن چربی در شیر اطمینان حاصل کنند. همچنین جهت ذوب کردن شیر مادر نباید از مایکروفر یا اجاق گاز استفاده کرد، زیرا استفاده از مایکروفر باعث از بین رفتن مواد مغذی موجود در شیر و گاهی سوختگی دهان نوزاد می‌شود. در صورت استفاده از شیر ذوب شده نمی‌توان مجدداً شیر را دوباره ذخیره کرد و دو ساعت بعد از سرد شدن شیر ذوب شده باید از آن استفاده کرد و پس از آن باید شیر دور ریخته شود.

نحوه نگهداری شیر خشک نوزاد: از خرید تا مصرف

نگهداری صحیح شیر خشک نوزاد، از خرید تا مصرف، نقش مهمی در حفظ سلامت و تغذیه مناسب او ایفا می‌کند و در ادامه شما را با نکات کلیدی و کاربردی برای نگهداری شیر خشک آشنا می‌کنیم.

• شیر خشک نباید در معرض مستقیم نور خورشید و هیچ گرمایی قرار داشته باشند.
• بهترین مکان برای نگهداری شیر خشک در قفسه و کابینت‌هایی است که از نور خورشید، اجاق گاز، لوله‌های آب داغ و سیستم‌های گرمایشی دور باشند.
• محل نگهداری شیر خشک باید خنک باشد ولی نباید شیر خشک را در یخچال و فریزر قرار داد، زیرا سرما، گرما و رطوبت مواد مغذی داخل شیر خشک را از بین می‌برد.
• دمای مناسب برای نگهداری شیر خشک بین ۱۲ تا ۲۴ درجه سانتی گراد است.
• در هنگام خرید، حتماً به تاریخ انقضای جعبه توجه کنید.
• در هنگام خرید، توجه کنید که قوطی عاری از تو رفتگی، نشتی یا هرگونه آسیب دیگر باشد.
• روی قوطی شیرخشک حتماً به علامت تاییدیه وزارت بهداشت توجه کنید.

شیر خشک‌هایی که تاییدیه وزارت بهداشت را ندارند، گران‌تر از شیر خشک‌هایی است که در داروخانه‌ها پخش می‌شوند. علت آن این است که این شیر خشک‌ها از سوبسید برخوردار نمی‌باشند و با ارز آزاد تهیه می‌شوند. پس قیمت بالای آنها به دلیل با کیفیت‌تر بودن آنها نیست.

شیر خشک‌های قاچاق ممکن است که شرایط نگهداری مناسبی نداشته باشند و در معرض آفتاب و رطوبت و… قرار گرفته باشند که قابل اطمینان  نیستند.

علائم خراب شدن شیر خشک

رعایت بهداشت و تکنیک‌های ایمنی مواد غذایی به جلوگیری از بیماری‌های ناشی از غذا کمک زیادی می‌کند. حواس شما بهترین ابزارهایی هستند که می‌توانند تشخیص دهند که آیا شیر خشک شما خراب شده است یا خیر. از خصوصیات رایج شیر خشک فاسد عبارتند از:

1. تغییر رنگ (زرد شدن رنگ مواد)
2. وجود حشره در بسته
3. تغییر بافت پودری به گلوله گلوله‌های مرطوب
4. اگر در شیر خشک شما بوی یا تغییر رنگ ظاهر شد، باید آن را دور بریزید.
5. بنابراین به یاد داشته باشید که همیشه ایمنی غذا را رعایت کنید و قبل از پایان عمر مفید، آنها را مصرف کنید.
6. در صورت عدم وجود موارد فوق، استفاده از پودر اشکالی ندارد. پس مقداری شیر از آن درست کنید و ببینید که چگونه می‌شود.
7. طعم و بافت شیر را چک کنید، طعم آن نباید به ترشی بزند و بافت آن باید صاف باشد.
8. اگر بوی بد می‌دهد، مزه‌اش ترش شده و یا به طور کلی طعم و مزه آن مثل قبل نیست، آن را دور بریزید.

شیر خشک باز شده تا چه مدت قابل استفاده است

روی قوطی‌های شیر خشک دستورالعمل‌های مصرف آن نوشته شده است. معمولاً پزشکان توصیه می‌کنند که بعد از باز شدن درب، شیر خشک در طی مدت زمان ۳ هفته تا نهایتاً یک ماه محتوای قوطی کاملاً مصرف شود. توجه کنید که پس از هر بار مصرف، درب قوطی را ببندید.

مخلوط کردن شیر خشک و شیر مادر مناسب است

بعضی از مادرها شیر خودشان را با شیشه شیر به نوزادشان می‌دهند که در این حالت دیگر نوزاد بی‌قراری و بی‌تابی نمی‌کند. حالا این سوال مطرح می‌شود که آیا امکان مخلوط کردن این دو شیر وجود دارد؟

در پاسخ باید بگوییم بهتر است که چنین کاری را انجام ندهید وعلت انجام ندادن این کار را هم توضیح می‌دهیم. تصور کنید که شما کمی شیر مادر و کمی شیر خشک را مخلوط کرده‌اید و برای نوزادتان درون بطری مخصوص ریخته‌اید. حال اگر نوزادتان نتواند بطری را تا انتها بخورد دیگر نمی‌توانید از آن شیر برای وعده بعدی استفاده کنید و به نوعی شیر مادر هدر می‌رود. شاید بپرسید که خب راه حل چیست و باید چه کاری انجام داد؟ باید بگوییم که شما باید ابتدا به نوزادتان شیر مادر بدهید اگر سیر نشد، کمی شیر خشک درست کرده و به او بدهید که در این حالت هم نوزاد به طور کامل سیر می‌شود و هم اینکه شیر مادر هدر نمی‌رود.

فواید مصرف همزمان شیر مادر و شیر خشک

به این موضوع دقت کنید که خوردن شیر خشک به طور کلی برای نوزاد فایده خاصی ندارد مگر آنکه نوزاد نتواند از شیر مادر تغذیه کند، در این صورت خوردن شیر خشک می‌تواند فواید بسیار زیادی برای نوزاد به دنبال داشته باشد. اضافه کردن شیر خشک سبب می‌شود که نوزاد گرسنگی را تحمل نکند، وزنش به طور طبیعی اضافه شود و به طورکلی شیرخشک زمانی به برنامه غذایی نوزاد اضافه می‌شود که به آن نیاز باشد.

عوارض مصرف همزمان شیر مادر و شیر خشک

مصرف همزمان شیر مادر و شیر خشک ممکن است مشکلاتی برای سیستم گوارشی نوزاد به وجود بیاورد که به عنوان یکی از عوارض ممکن، می‌توان به سوء هاضمه و نفخ نوزاد اشاره نمود، زیرا ترکیب این دو نوع شیر می‌تواند به نحوه هضم آن‌ها در دستگاه گوارش نوزاد تأثیر بگذارد. علاوه بر این، مصرف همزمان ممکن است باعث اختلال در جذب مواد مغذی شود، چرا که شیر مادر به طور طبیعی حاوی آنزیم‌ها و آنتی ‌بادی‌های خاصی می‌باشد که به هضم بهتر و تقویت سیستم ایمنی نوزاد کمک می‌کند، در حالی که شیر خشک معمولاً فاقد این ویژگی‌هاست. همچنین ممکن است برخی نوزادان به پروتئین‌های موجود در شیر خشک حساسیت داشته باشند که باعث بروز واکنش‌های آلرژیک در آنها شود.

نتیجه گیری

شیر مادر بهترین هدیه‌ای است که یک مادر می‌تواند به فرزندش بدهد، اما نگهداری درست از این طلای مایع به اندازه تولید آن مهم است. با رعایت نکات  ایمنی در نگهداری شیر مادر می‌توانید با خیال آسوده شیر دوشیده شده را برای نوزادتان ذخیره کنید و از فواید بی‌نظیر آن بهره‌مند شوید. آگاه بودن در مورد تغذیه با شیر خشک نیز به همان میزان مهم است که به نوزاد خود توجه می‌کنید و همچنین از مارک مورد استفاده برای شیر خشک مطلع شوید و در صورت شک و تردید، اطلاعات لازم را از دکتر بگیرید.