آشنایی با لجستیک در صنعت مواد غذایی

لجستیک یکی از اجزای تشکیل دهنده زنجیره تامین است که شامل هر محصول یا کالایی می‌شود. در واقع، لجستیک در صنعت مواد غذایی، همان مرحله حمل و نقل، انبارداری و توزیع یک محصول غذایی می‌شود. لجستیک می‌توانید چند مرحله از زنجیره تامین مواد غذایی را مانند مرحله تولید، توزیع یا بازگردانی در بربگیرد. لجستیک شامل جزئیات بیشتری می‌شود که در ادامه به معرفی آشنایی با لجستیک و انواع آن می‌پردازیم.

لجستیک در صعنت مواد غذایی چیست؟

لجستیک یکی از اجزای اصلی زنجیره تامین مواد غذایی است. در واقع، لجستیک در صنعت مواد غذایی همان جا به جایی کالاها یا محصولات غذایی از یک نقطه به نقطه دیگر است. این جز از زنجیره تامین، دو فرایند حمل و نقل و انبارداری را شامل می‌شود. از آن‌جایی که در حال حاضر، زنجیره تامین شامل شبکه‌ای از کسب و کارها و سازمان‌ها می‌شود، انجام مراحل زنجیره به لجستیک نیاز دارد. به عنوان مثال، برای جا به جایی مواد اولیه خام، باید از لجستیک استفاده کرد تا مواد اولیه به کارخانه تولید محصولات برسد. لجستیک از مرحله تولید تا توزیع محصول و رساندن آن به مصرف کنندگان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بنابراین، می‌توان لجستیک را یک فرایند برنامه ریزی شده دانست که اجرای کارآمد حمل و نقل و نگهداری از محصولات غذایی از مرحله تولید تا مصرف، توسط آن انجام می‌شود. هدف از لجستیک مواد غذایی، برآورده کردن نیازهای مشتری از جمله رساندن به موقع در زمان کوتاه محصولات و قیمت مقرون به صرفه محصول است. لجستیک نه تنها در زنجیره تامین مواد غذایی، بلکه در جا به جایی تجهیزات و کالاهای دیگر نیز نقش کلیدی دارد.

شرکت‌های زیادی در زمینه لجستیک فعالیت می‌کنند. این شرکت‌ها، به تولیدکنندگان، خرده فروشان و دیگر صنایعی که به خدمات حمل و نقل و لجستیک نیاز دارند، خدمات ارائه می‌دهند. بسیاری از این شرکت‌ها، طیف کاملی از زیرساخت‌های لجستیکی مانند کامیون، هواپیما، انبار و حتی نرم افزار را دارند. انتخاب شرکت ارائه دهنده خدمات لجستیکی به نیاز صنعت شما بستگی دارد. باید مشخص کنید که دقیقا به چه نوع زیرساخت لجستیکی برای صنعت خود نیاز دارید.

معرفی انواع لجستیک در صنعت مواد غذایی

لجستیک دارای انواع متفاوتی است که هر یک از تولیدکنندگان یا صنایع نیازمند به خدمات لجستیک، از یکی از آنها استفاده می‌کنند. به طور کلی، انواع لجستیک شامل سه دسته می‌شوند که عبارت‌اند از:

لجستیک درونی

لجستیک درونی یا Inbound Logistics همان فرایند انتقال مواد خام و اجزا اولیه از تامین کننده محصول به تولید کننده است. مدیریت لجستیک درونی شامل سفارش گردانی و سفارش دهی خودکار می‌شود. در واقع، با مدیریت لجستیک درونی، تولید کننده همیشه مواد اولیه سالم و ایمن برای تولید محصول جدید خود در اختیار دارد. به عنوان مثال، در یک شرکت محصولات غذایی غلاتی، لجستیک درونی از تامین کننده گندم و جو به کارخانه تولید و آماده سازی محصول انجام می‌شود.

لجستیک بیرونی

لجستیک بیرونی یا Outbound Logistics همان انتقال محصولات و کالاهای تولید شده به مرحله بعدی زنجیره تامین مواد غذایی است. مرحله بعدی در زنجیره تامین مواد غذایی، می‌تواند مرحله بسته بندی، انبارداری یا توزیع باشد. ممکن است در بسیاری از شرکت، خیلی از این مراحل در همان کارخانه انجام شده و نیازی به لجستیک نباشد. انتقال محصولات از تولیدکننده به انبار، به مراکز سفارش گردانی و به مراکز توزیع یا حتی ارسال به دست خرده فروشان یا مشتریان شامل لجستیک بیرونی می‌شود.

لجستیک معکوس

لجستیک معکوس یا Reverse Logistics همان فرایند بازگرداندن کالا یا محصول در زنجیره تامین مواد غذایی است. این بازگردانی می‌تواند از سوی مصرف کننده یا کاربر نهایی به مرکز توزیع، مرکز سفارش گردانی، خرده فروشان یا تولیدکنندگان باشد. معمولا زمانی که محصول نهایی دارای آسیب باشد یا مشکلاتی از جمله فاسد شدگی داشته باشد، لجستیک معکوس انجام می‌شود. لجستیک معکوس دقیقا برعکس زنجیره تامین مواد غذایی است. از نقطه فروش یا کاربر نهایی آغاز می‌شود تا نقطه دفع یا رفع ایراد محصول ادامه دارد.

نقش لجستیک در صنعت مواد غذایی و زنجیره تامین

ماهیت هر کسب و کار، جدا از تولید یک محصول و فروش آن، شامل ارسال و رساندن محصول به دست مصرف کننده است. همان‌طور که متوجه شده‌اید، لجستیک در صنعت مواد غذایی فرایندی برای ارسال محصولات در زنجیره تامین مواد غذایی است. پس، اگر لجستیک وجود نداشته باشد، امکان ارسال به موقع به دست مصرف کننده یا حتی رساندن مواد اولیه خام به دست تولید کننده وجود ندارد. لجستیک ۷ نقش موثر در کسب و کارها دارد که در ادامه، به بررسی دقیق‌تر آنها می‌پردازیم.

1.    تامین مواد اولیه

اولین مهم‌ترین نقش لجستیک، در تامین مواد اولیه است. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که لجستیک، تنها پیدا کردن یک تامین کننده مواد اولیه با قیمت مناسب و پایین است. لجستیک تنها شامل این مورد نمی‌شود بلکه، کاربردهای دیگری هم در تامین مواد اولیه دارد. محاسبه و مدیریت عواملی همچون تاخیر در سفارش‌های برگشتی، هزینه‌های خدمات اضافه، رتبه بندی اولویت رقبا، افزایش هزینه‌های ارسال به دلیل مسافت، هزینه‌های انبارداری و محیط‌های نظارتی نیز شامل لجستیک می‌شود. در یافتن یک منبع برای تامین مواد اولیه از منبع یابی استراتژیک استفاده می‌شود.

2.    حمل و نقل

دومین نقش لجستیک در صنعت مواد غذایی، حمل و نقل فیزیکی کالاها است. قبل از استفاده از خدمات لجستیک، شما باید بهترین حالت حمل و نقل را با توجه به هزینه‌ها و دیگر موارد، انتخاب کنید. به عنوان مثال، حمل و نقل هوایی یا لجستیک با هواپیما، هزینه زیادی دارد و ممکن است قیمت نهایی محصول شما را افزایش دهد ولی در عوض، برای ارسال به مسافت‌های دور، گزینه بسیار مناسبی هستند. سرعت، مسافت و زمان در انتخاب لجستیک برای حمل و نقل در نظر گرفته می‌شود. مدیران حمل و نقل، محموله‌ها را ردیابی می‌کنند. پس از مدیریت صورت حساب‌ها، یک گزارش از هزینه‌های مربوطه و دیگر جزئیات لجستیک تهیه می‌کنند.

3.    سفارش گردانی

سفارش گردانی، همان تکمیل معامله است. برای تکمیل، ابتدا باید کالاها و محصولات، بر اساس سفارش مشتری، از انبار خارج شده، بسته بندی و برچسب گذاری شود. در نهایت، پس از انجام این مراحل، ارسال کالا انجام می‌شود. اصلی‌ترین مرحله در لجستیک، سفارش گردانی است که در توزیع به سمت مشتری انجام می‌شود.

سفارش گردانی، شامل فرایندهای متفاوتی مانند مدیریت انبارداری، پردازش سفارش، کنترل کیفیت، مدیریت زنجیره تامین مواد غذایی و پشتیبانی از مشتری است که باید به صورت مجزا، تک به تک انجام شود.

4.    انبارداری

لجستیک در صنعت مواد غذایی، نقش مهمی دارد که یکی از نقش‌های آن، انبارداری است. انبارداری یا ذخیره سازی محصولات، شامل دو نوع کوتاه مدت و بلند مدت می‌شود که باید توسط لجستیک برنامه ریزی شود. مسئولان لجستیک، باید الزامات انبار سرد، در دسترس بودن فضای انبار، امکانات لنگرگاه و نزدیکی به انواع شیوه‌های حمل و نقل را مدیریت کنند. همچنین، سازماندهی انبارها نیز به عهده لجستیک در انبارداری یک کسب و کار است.

به عنوان مثال، همیشه باید کالاها و محصولاتی که به تایم ارسال خود نزدیک می‌شوند، به جلوی انبار انتقال پیدا کنند. همچنین، محصولات فاسد شدنی، باید هر چند مدت یک‌بار مورد بررسی دوره‌ای قرار گیرند.

5.    پیش‌بینی تقاضا

یکی از مهم‌ترین نقش‌های لجستیک، پیش‌بینی تقاضای موجودی است. مسئولان این بخش، همیشه باید بررسی کنند تا در تولید محصولات پرتقاضا کوتاهی رخ نمی‌دهد. تا زمانی که تقاضا وجود داشته باشد، باید یک محصول تولید شود.

6.    مدیریت موجودی

در تکنیک مدیریت موجودی، برنامه ریزی رو به جلو برای افزایش تقاضا کالاهای فصلی انجام می‌شود تا شرکت‌ها بتوانند سود خود را بالاتر نگه دارند. همچنین، چرخش موجودی خود را سریع‌تر انجام دهند. یعنی، برای دفعات فروش و جایگزینی موجودی، یک نسبتی مشخص درنظر گرفته شود. هر زمان که کاهش سرعت خروج موجودی مشاهده شد، یک استراتژی ساخته شود. به عنوان مثال، قیمت‌گذاری تخفیفی یا ارائه تخفیف‌های فصلی، راه خوبی برای افزایش سرعت در خروج موجودی‌های انبار است.

7.    مدیریت زنجیره تامین مواد غذایی

آخرین نقش لجستیک در صنعت مواد غذایی، مربوط به مدیریت زنجیره مواد غذایی می‌شود. زمانی که مواد اولیه خام از تامین کننده به تولیدکننده ارسال می‌شود یا از تولیدکننده به دست فروشندگان یا مشتری می‌رسد، از لجستیک استفاده می‌شود. لجستیک در این زنجیره به تسهیل فرایند ارسال کمک می‌کند و محصولات را خیلی سریع‌تر به دست مصرف کنندگان می‌رساند.

مزایای لجستیک در صنعت مواد غذایی

از آن‌جایی که جا به جایی محصولات، در نهایت جریان نقدی یک شرکت را هدایت می‌کند، مدیریت آن به دغدغه اصلی کسب و کارها تبدیل می‌شود. در واقع، لجستیک در صنعت مواد غذایی یا هر صنعت دیگر، سودآوری یک شرکت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی دیگر از مزایای اصلی لجستیک عبارت‌اند از:

• ایجاد شفافیت: لجستیک کمک می‌کند که شفافیت بیشتری در زنجیره تامین مواد غذایی ایجاد شود. این شفافیت به کنترل و مدیریت هزینه‌ها و حتی مدیریت زمان نیز کمک می‌کند.
• کاهش هزینه‌های اضافی: اگر مدیریت لجستیک انجام نشود، هزینه‌های اضافی زیادی به بار می‌آید. با مدیریت لجستیک، هزینه‌های اضافی حمل نقل، کاهش فضاهای انبار و… حذف شده یا کاهش پیدا می‌کند.
• جلوگیری از ضرر: جلوگیری از ضرر یکی دیگر از مزیت‌های لجستیک است. حسابداری موجودی واقعی، کمک می‌کند تا همیشه میزان سهام در دسترس را بدانید.
• بهبود تجربه مشتری: اگر مشتری تجربه خوبی از خرید یا استفاده از محصولات شما داشته باشد، فروش‌های بعدی نیز تکرار می‌شود و او به مشتریان ثابت اصلی شما تبدیل می‌شود. کارهایی مانند تحویل به موقع و دقیق، سفارش سریع و… تجربه مشتری را بهبود می‌دهد که از طریق لجستیک امکان پذیر است.
• حفظ مزیت رقابتی: یکی دیگر از مزیت‌های لجستیک که به بهبود تجربه مشتری کمک می‌کند، حفظ مزیت رقابتی است. در واقع، لجستیک به کسب و کارها کمک می‌کند تا مشتریان خود را به طور دائم نگه دارند تا در مقایسه با رقبا، ویژگی‌های قابل رقابت داشته باشند.
• پشتیبانی از توسعه: پیش‌بینی تقاضا به کمک محاسبه دقیق نیازهای موجودی و سفارش، ذخیره سازی و حمل و نقل انجام می‌شود که باعث توسعه پشتیبانی می‌شود. در واقع، پشتیبانی از توسعه، پاسخ به نیاز مشتریان در زمان درست است که به کمک لجستیک انجام می‌شود.

تفاوت لجستیک و زنجیره تامین مواد غذایی

در این مقاله، به طور کامل با مفهوم لجستیک در صنعت مواد غذایی، مزایای آن، انواع آن و… آشنا شده‌اید. احتمالا با توجه به تعریف‌ها، تصور می‌کند که لجستیک همان زنجیره تامین مواد غذایی است. این دو، تفاوت نامحسوس ولی کاملا جدی با یکدیگر دارند. در واقع، لجستیک یک بخش از زنجیره تامین است. لجستیک مربوط به جا به جایی محصولات در کارآمدترین حالت ممکن می‌شود ولی زنجیره تامین، گسترده وسیع‌تری از فعالیت‌های برنامه ریزی زنجیره تامین را در برمی‌گیرد. هدف لجستیک برآورده کردن نیازهای مشتریان و هدف زنجیره تامین، کسب مزیت رقابتی است.