بهداشت و ایمنی مواد غذایی چیست؟
با افزایش جمعیت، کنترل غذا و حفظ سلامت آن به یکی از دغدغه‌های مهم در حفظ سلامت انسان و افزایش امید به زندگی تبدیل شده است. از دیرباز تا کنون این موضوع برای جامعه بشری مهم بوده است و همین موضوع باعث شده تا روش‌های سنتی بسیاری از جمله پخت‌وپز، کنسرو کردن، نمک‌سود و… برای جلوگیری از مسمومیت‌های غذایی به وجود بیاید.
در حال حاضر سازوکارهای پیشرفته‌تری برای کنترل سیستماتیک ایمنی غذایی وجود دارد که در این مقاله از کول تگ با آن‌ها آشنا خواهیم شد.
بهداشت و ایمنی مواد غذایی چیست؟
قبل از هر چیز بهتر است درباره مفهوم بهداشت و ایمنی مواد غذایی صحبت کنیم. ایمنی غذایی به انواع روش‌ها و استانداردهایی گفته می‌شود که به منظور بررسی وضعیت یک محصول غذایی تنظیم شده‌اند. این روش‌ها برای بررسی ایمنی غذایی در مراحل زیر اعمال می‌شود:
- آماده سازی مواد اولیه
- پردازش مواد غذایی
- ذخیره سازی فراورده
- توزیع محصول غذایی
با توجه به آنچه گفتیم، بررسی بهداشت و ایمنی مواد غذایی در تمام مراحل فرایند از تولید تا مصرف غذا انجام می‌شود. توجه به استانداردها در این مراحل بسیار مهم است و غفلت در هر مرحله می‌تواند باعث بروز مشکلات جبران ناپذیری از جمله انواع مسمومیت‌های غذایی گردد. همچنین بررسی ایمنی غذایی باعث جلوگیری از بروز خطرات بیولوژیکی، فیزیکی، شیمیایی و رادیولوژیکی می‌شود.
تفاوت ایمنی غذایی و امنیت غذایی
اغلب افراد به اشتباه فکر می‌کنند که ایمنی غذایی و امنیت غذایی دو مفهوم یکسان‌اند اما در واقع این دو تعریف بسیار با یکدیگر متفاوت هستند. برای درک بهتر این موضوع به دو تعریف زیر توجه کنید:
- ایمنی غذایی: دسترسی افراد به مواد غذایی بدون آلودگی
- امنیت غذایی: دسترسی پایدار افراد به غذا
به عبارت ساده‌تر، در ایمنی غذایی توجه ما به میزان کیفیت و سلامت غذای دریافتی هر فرد بوده و در مقابل در امنیت غذایی مقصد ما توجه به کمیت غذا و کافی بودن غذای دریافتی هر فرد است. عوامل زیادی بر امنیت غذایی تأثیر گذارند از جمله موقعیت جغرافیایی، طبق اجتماعی یا سطح درآمد و فرهنگ غذایی. به طور کلی دسترسی به غذای کافی با کیفیت مناسب یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های روز جهان به شمار می‌رود. در نتیجه بهتر است که با ایمنی غذایی بیش از پیش آشنا شویم.
تعریف استانداردهای جهانی مواد غذایی
تمامی افراد فعال در بازار صنایع غذایی، اهمیت ویژه‌ای به گواهی‌نامه‌های استاندارد غذایی می‌دهند. توزیع‌کنندگان، عمده فروشان و خرده فروشان همواره خواهان دریافت گواهی‌نامه استاندارد غذایی هستند. به عنوان یک تولیدکننده خوب است که با انواع استانداردهای جهانی مواد غذایی آشنایی کافی داشته باشید؛ در ادامه به بررسی استانداردهای جهانی خواهیم پرداخت.
استاندارد IFS
این گواهی‌نامه در اروپا بسیار حائز اهمیت است و تمام تولیدکنندگان اتحادیه اروپا، برای توزیع محصول خود باید گواهی‌نامه استاندارد IFS را داشته باشند. این گواهی‌نامه بر ایمنی مواد غذایی و کیفیت فرایندها و محصولات تأکید ویژه دارد.
استاندارد BRCGS
این استاندارد برای اولین بار در انگلستان و در سال ۱۹۹۸ تأسیس شد. امروزه یکی از معتبرترین استانداردهای جهانی حوزه ایمنی غذایی شناخته می‌شود و در سرتاسر جهان مورد تأیید است.
استاندارد SQF
این استاندارد بر سیستم مدیریت ایمنی مواد غذایی تأکید دارد. در استاندارد SQF صنایع غذایی ملزم هستند تا سیستمی کامل و کاربردی برای مدیریت خطرات ایمنی غذایی طراحی و اجرا کنند.
استاندارد ISO 22000
استاندارد ISO 22000 مربوط به تمامی مراحل صنعتی تولید مواد غذایی است. این استاندارد قابلیت کنترل و مدیریت تمامی فرایندها و مراحل زنجیره تولید، فراوری و عرضه مواد اولیه و فراورده‌ها را دارد.
دلایل اهمیت ایمنی غذایی
طبق گزارش منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی، آمار سالانه افراد مبتلا به بیماری‌های غذایی حداقل ۶۰۰ میلیون نفر است! جمعیت قابل توجهی از مبتلایان (حدوداً ۴۲۰ هزار) نفر جان خود را در اثر این بیماری از دست می‌دهند. اغلب افراد توسط میکروارگانیسم‌های مانند باکتری به مسمومیت‌های غذایی مبتلا شده اند که باعث بروز بیمار‌هایی مانند استفراغ، اسهال، درد شکم و عفونت‌های جدی می‌شوند.
با توجه به آمار قابل توجه سازمان بهداشت جهانی، ایمنی غذا مسئله مرگ و زندگی است و اهمیت زیادی برای ساکنان کره زمین خواهد داشت. توجه به ایمنی غذا به خصوص برای تولیدکنندگان فعال در حوزه مواد غذایی، بسیار مهم است. در ادامه به بررسی مهم‌ترین دلایل اهمیت ایمنی غذایی خواهیم پرداخت:
کیفیت زندگی
با مصرف مواد غذایی باکیفیت و سالم، کیفیت زندگی نیز افزایش می‌یابد. در مقابل، بروز بیماری‌های ناشی از تغذیه نیز کاهش یافته و راندمان فردی و سطح سلامت فرد بالا می‌رود. در نهایت تمام این موارد تأثیر به سزایی روی کیفیت زندگی افراد خواهد داشت.
پیشگیری از بروز بیماری
اگر ایمنی غذایی از هر نظر لحاظ شده باشد، احتمال حضور عوامل بیماری‌زا به خصوص باکتری‌ها کاهش خواهد یافت در نتیجه از بروز بیماری تا حد زیادی پیشگیری می‌شود.
هزینه‌های درمان
میزان بروز بیماری رابطه مستقیمی با هزینه درمان دارد. در نتیجه اگر در اثر رعایت ایمنی غذایی، بروز بیماری کاهش پیدا کند، هزینه درمان نیز کاهش خواهد یافت. این هزینه شامل تمام خدمات درمانی خواهد شد.
جلوگیری از اتلاف غذا
جلوگیری از اتلاف غذا در مقیاس کلان بسیار مهم است. اگر تولیدکنندگان مواد غذایی به ایمنی غذایی اهمیت کافی ندهند، با مشکل اتلاف بالای مواد اولیه خواهند شد و حاشیه سود کاهش خواهد یافت. در نتیجه حفظ ایمنی غذا از منظر اقتصادی نیز بسیار مهم است.
محیط‌زیست
با کاهش اتلاف مواد غذایی، شاهد کاهش استفاده از منابع طبیعی خواهیم بود. هزینه‌های زیست محیطی تأمین غذا کاهش پیدا می‌کند و منابع کمتری هدر می‌رود. در نتیجه ایمنی غذا می‌تواند به حفظ محیط زیست و منابع طبیعی کمک بسیاری کند.
ایمنی غذایی فردی
آنچه اغلب افراد به آن توجه نمی‌کنند، ایمنی غذایی فردی است. اگر چه ایمنی غذا از مرحله تولید تا توزیع برعهده کارشناسان این حوزه است و تمام تمهیدات لازم برای حفظ کیفیت غذایی انجام می‌گردد؛ با این حال از مرحله توزیع تا مصرف که برعهده مصرف‌کننده است بسیار چالش برانگیز خواهد بود. مصرف‌کننده باید هنگام مصرف مواد غذایی فاسدشدنی همچون تخم مرغ میوه، گوشت، شیر و لبنیات و… بسیار دقت کند. اگر اقدامات لازم برای حفظ کیفیت این مواد لحاظ نشود، سلامت فرد مصرف کننده در برابر انواع بیماری و مسمومیت‌ها به شدت آسیب‌پذیر خواهد شد.
ایمنی غذایی، پلی به سوی توسعه جامعه
همان‌طور که اشاره کردیم، ایمنی غذایی این امکان را به تولیدکنندگان صنایع غذایی می‌دهد که با هزینه‌های اقتصادی، زیست محیطی و حوزه سلامت کمتر؛ روند بهتری در تولید داشته باشند. در نتیجه بسیار مهم است که به عنوان یک تولیدکننده صنایع غذایی، با ایمنی غذایی که به طور مفصل در این مقاله توضیح داده شد آشنا باشید.
